وبلاگ تخصصی انجمن علمی باغبانی دانشگاه ساری |
تاریخچه
چهل سال پیش ریچارد فایمن1 ، متخصص کوانتوم نظری و دارنده جایزه نوبل، در سخنرانی معروف خود در سال 1959 با عنوان "آن پایین، فضای بسیاری هست"، به بررسی بُعد رشد نیافتهای از علم مواد پرداخت. وی در آن زمان اظهارکرد: "اصول فیزیک، تا آن جایی که من توانایی فهمیدن آن را دارم، بر خلاف امکان ساختن اتم به اتم چیزها حرفی نمی زنند." او فرض را بر این قرار داد که اگر دانشمندان فرا گرفتهاند چگونه ترانزیستورها و دیگر سازهها را با مقیاسهای کوچک بسازند، پس ما خواهیم توانست که آنها را کوچک و کوچکتر کنیم. تا آنجا که که اتمها را در مقابل دیگری به گونهای قرار دهیم که بتوانیم کوچکترین محصول مصنوعی و ساختگی ممکن را ایجاد کنیم.
بنابراین جرقه آغاز فناوری نانو به زمان سخنرانی فاینمن باز میگردد اما عبارت "نانوفناوری" 2 اولین بار توسط توسط
" نوریوتاینگوچی" استاد دانشگاه علوم توکیو در سال" 1974 "استفاده شد. اما در واقع باید "کیاریک درکسلر" را پدر نانوفناوری نامیدچراکه نانوفناوری در سال 1986 در کتابی از وی با عنوان موتورهای آفرینش بسط داده شد.
ریچارد فاینمن
در حالی که تعاریف زیادی برای فناوری نانو وجود دارد ، موسسه پیشگامی ملی نانوفناوری 3در آمریکا (که نهاد دولتی متولی این فناوری در کشور آمریکاست) تعریفی را برای فناوری نانو ارائه می دهد که در برگیرنده هر سه تعریف ذیل باشد:
1- توسعه فناوری و تحقیقات در سطوح اتمی ، مولکولی و یا ماکرومولکولی در مقیاس اندازه ای 1 تا 100 نانومتر.
2- خلق و استفاده از ساختارها و ابزار و سیستمهایی که به خاطر اندازه کوچک یا حد میانه آنها، خواص و عملکرد نوینی دارند .
3- توانایی کنترل یا دستکاری در سطوح اتمی
برای اطلاعات بیشتر در مورد تعاریف مختلف فناوری نانو میتوان به سایت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو بخش تعاریف مراجعه کرد.
در مقالات و نوشتههای عمومی واژه فناوری نانو گاهی به هر فرآیند کوچکتر از اندازههای میکرون اطلاق میگردد که میتواند فرآیند لیتوگرافی را نیز شامل شود. به خاطر همین بسیاری از دانشمندان هنگامی که میخواهند درباره فناوری نانو به معنی واقعی و علمی کلمه صحبت کنند از آن به عنوان فناوری نانومولکولی یاد میکنند که به معنی فناوری نانو در ابعاد مولکولی میباشد.
در بخش دانش و فناوری سایت تبیان ما تعریف مورد نظر را بدین صورت پذیرفتهایم: فناوری نانو عبارت است از هنر دستکاری مواد در مقیاس اتمی یا مولکولی و به خصوص ساخت قطعات و لوازم میکروسکوپی (مانند روباتهای میکروسکوپی)؛ توسعه و استفاده از ادوات و قطعاتی که اندازه آنها تنها چند نانومتر است
مساله قابل توجه این است که میتوان چنین ساختارهایی در ابعاد مولکولی را به کمک انتخاب مناسب مراحل واکنشهای شیمیایی تولید کرد. همچنین میتوان چنین ساختارهایی را از طریق دستکاری اتمها روی سطح، به وسیله میکروسکوپهای نیروی اتمی به دست آورد.
اگر بپذیریم که نانوفناوری، توانمندی تولید مواد، ابزارها و سیستمهای جدید با در دست گرفتن کنترل در سطوح ملکولی، اتمی و استفاده از خواص آن سطوح است، آنگاه در مییابیم کاربردهای این فناوری، در حوزههای مختلف اعم از غذا، دارو، تشخیص پزشکی، فناوری زیستی، الکترونیک، کامپیوتر، ارتباطات، حمل و نقل، انرژی، محیط زیست، مواد، هوافضا، امنیت ملی و غیره خواهد بود؛ به گونهای که به زحمت میتوان عرصهای را که از آن تأثیر نپذیرد معرفی نمود. به عنوان مثال، لاستیکهای با عمر بالای ده سال و دارورسانی به تک سلولهای آسیب دیده در بدن، از تواناییهایی است که بشر به مدد نانوفناوری به آن دست یافته است. دانشمندان امیدوارند با گسترش فعالیتها در نانوفناوری، علاوه بر صرفهجوییهایی که در اثر ارتقای کیفیت در محصولات سنتی ایجاد میکنند، به مواد و محصولات با خواص جدید و چند منظوره دست یابند.
به دلیل تأثیر این فناوری بر اکثر صنایع و فناوریهای موجود، عقیده صاحب نظران این است که متخصصان رشتههای مختلف بدون گرایش به مباحث نانو در دهههای آینده، فرصتی برای رشد نخواهند داشت و شکوفایی بسیاری از فناوریهای مهم از جمله فناوری اطلاعات و بیوتکنولوژی به عنوان دو دستاورد بسیار عظیم قرن بیستم بدون بهرهگیری از نانوفناوری دچار اختلاف خواهند شد. از این جهت این مسئله برای دانشگاهیان، محققان و مسؤولان هر کشور امری حیاتی است.
زعفران یکی از ارزشمندترین رستنی های ایران است که با رنگ و رایحه ای دل انگیز و مزه ای دلپذیر جهانیان را مجذوب خود می کند و با خواص فرح زایی ، لطافت و زیبایی بخشی به پوست و چهره و دیگر خصوصیات جادویی خود، میرود که دل های اقوام و ملل مختلف دنیای کنونی را به تسخیردرآورد.
درباره منشاء زعفران با نام علمی Crocus sativus نطریه های مختلفی ابراز شده است ، که برخی از آنها ریشه های افسانه ای دارد. مثلا بعضی مبدا زعفران را هند متذکر شده اند که صرف نظر از پیشینه انتقال فرهنگ کاشت و مصرف زعفران به کشمیر، اساس آن مبتنی بر داستان هبوط حضرت آدم در سرزمین هند است. مطابق این گونه روایات ، کلیه اسپرغم ها، یعنی همه رستنی ها و میوه های خوشبو ی از جمله ” زعفران “ ارمغان بهشتی آدم بوده که درهند فرود آمده است.
برخی شواهد و مستندات تاریخی موجود دلالت بر آن داردکه رویشگاه اولیه زعفران در ایران زمین بوده و از دامنه های زاگرس به ویژه نواحی الوند منشاء گرفته است . گونه
وحشی زعفران با نام گویشی ” جو قاسم “ که در منابع لغت فارسی با نام ” کرکمیسه “ یاد شده است ، شباهت هایی تام و تمام با گیاه زعفران معمولی دارد .
قدیمی ترین اسنادی که درباره مصرف زعفران به دست ما رسیده ، از دوره شاهان پارس یعنی هخامنشیان می باشد . این اقبال خوش را داشته ایم که هخامنشیان فهرست بلند بالایی از انواع مواد مصرفی در آشپزخانه دربار (به تفکیک نوع و مقدار مصرف) را بر روی ستونی مفرغی حک کرده اند . این کتیبه در جلو اقامتگاه شاه
پارسیان نصب بوده است . پولی ین (نویسنده نظامی یونانی در قرن دوم میلادی) در رساله خود، مواد مندرج در این ستون و مقادیر آن ها را ثبت کرده، که از جمله مقدار زعفران مصرفی در بار روزانه دو مین (منه یا مینا : 498 گرم) در حدود یک کیلو گرم بوده است . در این فهرست مواد فراوان دیگری از جمله : عسل، شیره انگور، عصاره سیب، چند رقم آرد بسیار نرم گندم و جو مرغوب، روغن های بادام و پسته وکنجد و نیز چربی حیوانی، زیره، سیاه دانه، تخم جعفری، دانه کرتم (که مترجمان قبلی آن را هل احتمال داده اند اما به گمان نگارنده باید قرطم عربی نام خود را از آن گرفته، که به معنی کاجیره یا کافشه و گلرنگ می باشد)مندرج است. مواد مزبور می تواند در تهیه انواع خوراکها، نان شیرینی، کلوچه، تافتون و نان مورد استفاده قرار گیرد. بروایت گزنفون، پارسیان بعد از کورش، خوراکهای خود را تنوع بخشیدند و خوراکهای خوشمزه ای تهیه میکردند.
پولیارخوس نیز درباره انواع شیرینیهای پارسها سخنها گفته است. از جمله این خوراکها، که بر سر سفره داریوش حاضر بود، تافتونها وگرده های نان لطیف زعفران زده و کلوچه های شیرین گزارش شده است که از آرد گندم بسیار اعلای مصری و یونانی و جو خوید با شیره و زعفران می ساختند. توئیس پادشاه پفغلونیه/پفلگونی(Paphlagonia/Paphlagoni ،منطقه قدیمی شمال آسیای صغیر) فخر میکرد که سفره ای به رنگارنگی شاه بزرگ (داریوش) می گستراند.
همچنین هخامنشیان در روغن های آرایشی از زعفران استفاده می کردند . ما نمی دانیم که مادها زعفران خوراکی و گونه وحشی گیاه آن را چه نامی داده اند . اما اطمینان می توان داشت که مردمان مستقر در نواحی زاگرس و به خصوص مادها برای زعفران نام مشخصی داشته اند . این نام از نظر گویشی دارای تلفظی شبیه واژه کَرکُم یا کُرکُم مندرج در منابع پهلوی (پارسی عصر ساسانیان)، یا واژه کَرکَم پازسی به معنی زعفران بوده است. لازم به ذکر است که زعفران خودروی در گویش مردمان نواحی الوند، تا حدود قرن یازده هجری ” کرکمیسه “ نامیده می شد که جزء اول آن واژه کرکم است. بی گمان سومریان نخستین قومی بوده اند که در مدخل دروازه مدنیت بشری قرار گرفته و آثار مکتوبی از آنها بر جای مانده است. این قوم که در بین النهرین می زیسته اند از یک ناحیه کوهستانی به این منطقه مهاجرت کرده اند. ولی مبدا آنها را نواحی غرب دریای خزر، و برخی از ایران و بعضی نواحی کوهستانی زاگرس متذکر شده اند. اما نکته مهم اینست که سومریان از کجا زعفران را می شناخته اند؟ چرا که در سرزمین بین النهرین زعفران به صورت وحشی وجود ندارد. از طرفی بنا بر برخی شواهد تاریخی و واژگانی، مبدا گیاه زعفران معمولی کوه های زاگرس و دامنه های الوند است. می توان به این نتیجه رسید که اگر واقعا سومریان گیاه زعفران را می شناخته و مقصود آن ها همین زعفران معمولی خوراکی بوده است، آن ها باید از نواحی زعفران خیز ایران کوچ کرده باشند.
در زیر برخی از مستندات تاریخی که توسط مورخان ثبت شده است می آوریم :
فرهنگ نویسان قرن 11 هجری ، ومقدم بر همه میر جمال الدین حسین انجوی شیرازی (در سال 1028) مؤلف فرهنگ جهانگیری ، و پس از او دیگران به تعریف آن پرداخته اند .مثلا صاحب برهان قاطع نوشته است ، کرکمینه به فتح اول و ثالث و میم به تحتانی کشیده و سین بی نقطه مفتوح ، نام گلی است خوشبوی که به چند رنگ می شود.
ابن اسفندیار کاتب ، تاریخنگار مازندرانی ، خراج مازندران در عصر ساسانیان ، از بابت زعفران سالانه ده خروار بوده است .
دانشمند امریکایی بارتولدلافر ، که در سال 1917 نتایج پژوهش های خود را در باب روابط فرهنگی مدنی ایران و چین منتشر کرده ، تتبعی عالمانه نیز درباره منشاء و پیشینه زعفران و نامهای آن در زبان های مختلف انجام داده ، و از جمله به این نتیجه رسیده است که : اولا زعفران از رستنی های بومی ایران بوده و در واقع گیاه زعفران در ایران خودرو است و قاعدتا کشت آن از زمان های بسیار دور در این سرزمین آغاز شده است . ثانیا به احتمال زیاد، پیاز زعفران و فرهنگ کاشت و مصرف آن از ایران به نقاط جهان مخصوصا به هند انتقال یافته است.
گلین دانیل ضمن شرح آثار فرهنگی و مدنی سومریان (قومی که خود را سیاه سران می گفتند ، که در بین النهرین می زیستند ) میگوید : عجیب این که هنوز تعداد کمی از لغات سومری مثل .... ، زعفران ، ... در زبان انگلیسی بکار می رود - سومریان قومی بوده اندکه ازیک سرزمین کوهستانی ( مازندران ) به بین النهرین مهاجرت کرده اند .
** مصارف
دارویی زعفران **
از زمانهای قدیم برای زعفران نیز همچون سایر ادویه جات، خواص درمانی مختلفی در نظر می گرفتند. امروزه بر مبنای تحقیقات علمی که در ادامه استفاده فراگیر از زعفران در طب سنتی و گیاهی انجام شده، خواص متعدد زعفران و اثربخشی ترکیبات مؤثره آن توجه بسیار زیاد محققین، شرکتهای داروسازی و دست اندرکاران علم پزشکی را به خود جلب نموده است. نتایج نشان می دهد که در آینده ای نزدیک، زعفران یکی از مهمترین جایگزین های داروهای شیمیایی خواهد بود.
از جمله این موارد می توان به کاربردهای زیر اشاره کرد:
ü کمک به هضم طبیعی غذا، تقویت کننده معده، ضد نفخ
ü محرک و تقویت کننده تمایلات جنس
ü مسکن، بویژه در درمان دردهای لثه و قلنج
ü ضد تومور، جمع کننده رادیکالهای آزاد (خاصیت ضد سرطانی زعفران)
ü شادی بخش، درمان دردهای عصبی، آرامبخش، درمان کم خوابی، تقویت کننده حافظه، افزایش دهنده تمرکز، ضد تشنج، افسردگی، اسپاسم، آلزایمر و پارکینسون
ü درمان فشار خون، کاهش کلسترول، درمان کم خونی ناشی از کمبود آهن در دختران، کاهش درصد احتمال بروز بیماریهای قلبی، تصلب شرائین و افزایش سلامت قلب (بدلیل وجود تیامین، ریبوفلاوین و مواد معدنی)
ü درمان بیماریهای تنفسی نظیر آسم، سرماخوردگی، سرفه
ü افزایش جریان خون در شبکیه، درمان اختلالات لکه زرد شبکیه در اثر پیری، بهبود علایم مربوط به رتینوپاتی ایسکمیک
ü درمان کوفتگی و رماتیسم بصورت استعمال خارجی
ü درمان بیماریهایی نظیر اسهال خونی، سرخک، بزرگ شدن کبد و طحال و عفونت دستگاه ادراری
همچنین تحقیقات فراوان انجام شده نشان می دهد که ترکیبات موجود در زعفران در درمان برخی از انواع سرطانها در حیوانات آزمایشگاهی تاثیر داشته است.
بنابراین مشاهده می کنیم که بدلیل ویژگیها و خواص منحصر بفرد زعفران، امروزه از آن در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی، آرایشی و عطرسازی استفاده قابل توجهی می شود.
در کشور هلند برنامه های مختلف و جالبی برای سرگرم کردن مردم و همچنین جلب جهانگردان طراحی شده است. یکی از این برنامه ها ? کارنوال میوه است. این برنامه هر ساله در یکی از شهر های کوچک هلند? شهر تیل ? برگزار می شود.
همانگونه که در عکس ها می بینید? در این برنامه با استفاده از انواع میوه های فصل? حبوبات ?سبزیجات و سایر محصولات کشاورزی اشکال مختلف ?بدیع و زیبایی طراحی شده بود. از مجسمه های میوه ایی حیوانات مختلفی چون طوطی ? عنکبوت و اژدها گرفته تا مجسمه های از انسان و حتی خود میوه ها نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کرد. این مجسمه ها توسط تراکتور های کوچکی در خیابان های شهر به حرکت در می امدند و مردم دورتادور خیابانها تماشاگر عبور این کاروان عجیب و غریب بودند. از آلو گرفته ? تا تمشک ? توت فرنگی ? هویچ? پرتقال ? سیب ? کلم ? فلفل? لوبیا ?عدس و خلاصه تمام محصولات کشاورزی در تزیین این مجسمه ها استفاده شده بود.
امسال چهل و ششمین سال اجرای این برنامه بود و هر کدام از شهرهای محوری هلند در تولید میوه با طراحی شکلی در این کارنوال شرکت کرده بودند..همچنین برخی از چمن های داخل شهر نیز با استفاده از میوه ها تزئین شده بود. بنا بر خبر سایت این کارنوال? هر سال حدود ??? هزار نفر از این مراسم دیدن می کنند. البته پس از عبور این کارنوال از خیابان های شهر ? این اشکال میوایی دو روز نیز در نمایشگاهی در شهر تیل نگهداری می شوند و افراد می توانند با تهییه بلیط از آنها دیدن نمایند.
بحث راجع به قیمت گل بی شک شروع خوبی است برای نمایاندن مشکلات گریبانگیر تولید کنندگان گل و گیاه در ایران .طعم تلخ قیمت های بالای گل را همه کسانی که حتی یک با در زندگیشان به گل فروشی سری زده اند را با تمام وجود چشیده اند اما این سوال در ذهن پیش خواهد امد آیا گل در بازار گل و از دست تولید کننده گل هم به همین قیمت خریده میشود . سوالی واضح کخه جوابش جز خیر چیز دیگری نخواهد بود گل فروشی ها گلهای شاخه بریده با قیمت های بسیار پایین از تولیدکننده بی نوا که با سختی و مشکلات بسیار آن گل را پرورش داده و محصول خود را با کیفیت عالی عرضه نموده می خرند و با قیمت های گزاف و بسیار بالاتر از قیمت اصلی تحویل مشتری می دهد. توجه به این نکته که ایران به عنوان دوازدهمین تولید کننده گل در جهان دارای متوسط مصرف سرانه 2 شاخه گل برای هر نفر می باشد. در زیر جدول قیمت های گل در بازار گل و گل فروشی را با هم می بینیم.
متوجه شده اید که تفاضل قیمتها بسیار بالا و نگران کننده است. و این مقدمه ای بود برای شروع بحث راجع به مشکلات پیش روی تولید کنندگان.
شکایت از وضع حمل و نقل ، نبودن پایانه های مناسب برای نگه داری گلها و گیاهان برای مدت نسبتا طولانی از دیگر ناهمواری های راه پیش روی تولید کنندگان است.
از بین رفتن تازگی و طراوت گل در حین حمل و نقل به دلیل نبودن اصول صحیح نگه داری در بین راه ها باعث کاهش کیفیت گلها شده و این امر پس روی ناخواسته صنعت گل را فرهم آورده است.توجه مسئولین ذیربط به این امر مهم موجب توسعه و تکامل صنعت گل و گیاه ایران شده و شکوفایی بخش باغبانی را در پی خواهد داشت
فناوری نانو هیچ زمینه علمی را به حال خود رها نکرده است . علوم کشاورزی نیز از این قاعده جدا نیستند .تا به حال کاربردهای متعددی از فناوری نانو در کشاورزی ، صنایع غذایی و علوم دامی مطرح شده است.
از بین تدابیر موجود در مدیریت آفات کشاورزی استفاده از آفت کش ها و سموم سریعترین و ارزان ترین روش برای واکنش به یک وضیت اضطراری است . روش های کنترل زیستی در حال حاضر بسیار هزینه بر هستند . در این روش ها کنترل آفت از طریق یکی از دشمنان طبیعی آن آفت صورت می گیرد . امروزه مصرف بی رویه آفت کش ها مشکلات زیادی را ایجاد کرده اند این مشکلات شامل اثرات سوء بر سلامت انسان ( ایجاد مسمومیت های حاد یا بیماری های مزمن ) ، تاثیر این مواد بر حشرات گرده افشان و حیوانات اهلی مزارع و همچنین ورود این مواد به آب و خاک و تاثیر مستقیم وغیر مستقیم آن در این نظام های زیستی می باشد .
مهمترین سوال در زمینه استفاده از آفت کش ها این است که :چقدر از این سموم استفاده کنیم ؟ استفاده از داروهای (سموم) هوشمند در ابعاد نانو می تواند راه حل مناسبی باشد . این داروها که قابلیت حرکت در گیاه را دارند در بسته هایی که حاوی نشانی خاصی هستند قرار میگیرند .برچسب نشانی یک کد مولکولی است که بر روی بسته نصب شده و به بسته اجازه میدهد که به بخشی از گیاه که مورد حمله عامل بیماری یا آفت قرار گرفته تحویل داده شود . این ناقلین در ابعاد نانو همچنین دارای خود تنظیمی نیز می باشند به این معنی که دارو فقط به میزان لازم به بافت گیاهی تحویل داده می شود .
این حسگرها شامل ترکیبات زیستی مانند یک سلول ، آنزیم و یا آنتی بادی متصل به یک مبدل انرژی هستند و قادرند که تغییرات ایجاد شده در مولکول های اطراف خود را گزارش دهند . این گزارش ها توسط سیگنالهایی که مبدل انرژی به تناسب با مقدار آلودگی تولید میکند دریافت می شوند. بنابراین اگر تجمع زیادی از عامل بیماری در اطراف این حسگرها وجود داشته باشد سیگنال های قوی فرستاده می شوند . ارزیابی حضور آلاینده ها در محیط توسط حسگرها در چند دقیقه میسر است اما با استفاده از روش های رایج حداقل 48 ساعت زمان برای تشخیص نیاز است . از دیگر کاربردهای فناوری نانو در صنایع غذایی ایجاد پلاستیک های جدید در صنعت بسته بندی مواد غذایی است . در تولید این پلاستیک ها از فناوری نانو ذرات استفاده شده است . اکسیژن مسئله سازترین عامل در بسته بندی مواد غذایی است زیرا این عنصر باعث فساد چربی مواد غذایی و همچنین تغییر رنگ آنها میشود . در این پلاستیک جدید نانوذرات به صورت زیگزاگ قرار گرفته اند و مانند سدی مانع از نفوذ اکسیژن می شوند .
فناوری نانو با استفاده از فرایندهای طبیعی زیستی ، شیمیایی و فیزیکی در بازیافت مواد باقیمانده از محصولات کشاورزی و تبدیل آنها به انرژی و یا مواد شیمیایی صنعتی نیز نقش دارد . به طور مثال از زمان برداشت پنبه تا تولید پارچه بیش از 25 % الیاف به ضایعات تبدیل می شوند . در دانشگاه کرنل در آمریکا روشی تحت عنوان «ریسندگی الکتریکی» ابداع شده که با استفاده از این روش از ضایعات پنبه محصولاتی مانند کلافهای پنبه و نخ البته با کیفیت پایین تر تولید میکنند . دانشمندان علوم پلیمر از این روش برای تولید نانو فیبرها از سلولز که 90% الیاف پنبه را تشکیل می دهد استفاده کرده اند و الیافی کمتر از 100 نانومتر تولید کرده اند که 1000 بار کوچکتر از الیاف فعلی است . یکی از کاربردهایی که برای این الیاف ریز سلولزی بیان شده جذب آفت کش ها و کودهای شیمیایی از محیط برای جلوگیری از ورود آنها به اکوسیستم و رها کردن مجدد این مواد در محیط در مواقع مورد نیاز است . از دیگر محصولات فناوری نانو ، نانو کاتالیزورها هستند که قابلیت تبدیل روغن های گیاهی به سوخت را جهت ایجاد منابع جدید انرژی دارند . پیشرفت در زمینه علوم گیاهی ، کشاورزی و صنایع غذایی رابطه مستقیمی با پیشرفت در تحقیقات زیست شناسی سلولی و مولکولی دارد . تولید ابزارهای جدید تحول شگرفی در تحقیقات سلولی و مولکولی ایجاد کرده است . امروزه میکروسکوپ هایی که قابلیت ایجاد مشاهده در مقیاس نانو را دارند در توسعه علوم زیستی نقش مهمی را ایفا می کنند. |